Op 3 februari 2023 werd het GALA ondertekend door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, GGD GHOR Nederland, Zorgverzekeraars Nederland en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (hierna VWS). Het GALA is in het leven geroepen, omdat gezondheid belangrijk is voor iedereen. Daarnaast zijn gezondheidsachterstanden een hardnekkig probleem in onze samenleving waardoor ons zorgstelsel onder druk staat. De urgentie om te blijven inzetten op het bevorderen van een gezonde leefstijl en gezonde omgeving is hoog; net zoals de inzet op factoren die mensen weerhouden om gezonde keuzes te maken.
Beoogde resultaten
Er wordt vanaf nu meer ingespeeld op regionale en lokale resultaten op het gebied van gezondheid. Door het GALA moeten er resultaten worden behaald. Enkele resultaten die met het GALA behaald moeten worden, zijn het voorkomen van het gebruik van alcohol, tabak en drugs door jongeren en een netwerksamenwerking voor vroegsignalering van alcoholproblematiek.
Financiën
De financiële middelen waarover gemeenten nu beschikken voor preventie zijn tijdelijk en niet-structureel. Er is gekozen om de financiering van bestaande en nieuwe preventieprogramma’s te bundelen in een specifieke uitkering, namelijk SPUK. SPUK is een financieel arrangement waarmee gemeenten geoormerkt financiële middelen kunnen aanvragen. Voor het huidige jaar 2023, kunnen gemeenten een eenvoudige aanvraag indienen. Voor de periode van 2024 tot en met 2026 dient voor het aanvragen van het budget een plan van aanpak te zijn vastgesteld. Uit dit plan moet blijken dat de gemeente verschillende interventies en aanpakken heeft bedacht om de gezondheid te bevorderen.
Plan van aanpak
In het plan van aanpak moeten in ieder geval de volgende elementen zijn opgenomen:
- de verbindingen tussen de lokale aanpak in het sociale en het fysieke domein;
- de samenwerkingsafspraken binnen de regionale preventie-infrastructuur met zorgverzekeraars en andere partijen;
- de samenwerkingsafspraken met lokale partijen;
- de verbinding met de lokale nota gezondheidsbeleid;
- het niveau van betrokkenheid van bewoners en initiatieven;
- de inzet van de GGD;
- de doelen en afgesproken acties in het GALA, met speciale aandacht voor de vraag hoe mensen of wijken met een gezondheidsachterstand bereikt kunnen worden.
Mochten de doelen in het plan van aanpak uiteindelijk niet worden behaald, zullen de gemeenten hier niet op afgerekend worden. Dit komt omdat het behalen van de doelen van veel verschillende factoren afhankelijk is. De gemeenten hebben niet overal invloed op.
Verantwoording
Gemeenten moeten eind 2024 een breed plan van aanpak op het gebied van preventie hebben vastgesteld. Wanneer dit niet is gebeurd moeten zij verantwoording afleggen aan de bewindspersonen van VWS. Dit plan staat los van het verplichte vierjaarlijkse preventie- en handhavingsplan alcohol welke op grond van de Alcoholwet vastgesteld moet worden.