Motie
Op 22 november 2005 heeft de Tweede Kamer een ingediende motie Smilde c.s. aangenomen. Hierin werd de regering verzocht de regelgeving en het toezicht op de verkoop van zwak-alcoholhoudende streekproducten aan te passen, zodat de verkoop van streekproducten op jaarmarkten niet langer werd tegen gehouden. Bij brief van 14 december 2005 heeft de toenmalige minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (hierna: VWS) laten weten onderzoek te hebben gedaan naar de mogelijkheden om het verzoek te honoreren.
Burgemeestersontheffing?
De toenmalige minister wilde een burgemeestersontheffing opnemen in de DHW, zodat de verkoop van zwak-alcoholhoudende streekproducten op jaarmarkten, braderieën en dergelijke kon worden toegestaan. Nationale- en EU-regelgeving zorgde ervoor dat het niet toegestaan was om onderscheid te maken tussen 'gewone' zwak-alcoholhoudende dranken en zwak-alcoholhoudende streekproducten. Wanneer een dergelijk onderscheid wordt gemaakt komen de concurrentieverhoudingen in het geding, zonder, dat in de regelgeving, een rechtvaardiging kan worden gevonden. Het creëren van een ontheffingsmogelijkheid voor alle zwak-alcoholhoudende drank was de enige manier om de verkoop van streekdranken op jaarmarkten en braderieën mogelijk te maken. Hierdoor kon echter ook bier en mixdranken worden aangeboden op markten en braderieën. De toenmalige minister vond dit te ver gaan, met name omdat de verwachting dat de verkoop van bier en mixdranken tijdens jaarmarkten en braderieën dan op een veel grotere en meer commerciële schaal zou gaan plaatsvinden. Tevens werd verwacht dat hierdoor de wettelijke leeftijdsgrenzen minder consequent zouden worden nageleefd.
Handhavingsaanwijzing
Slechts in uitzonderingsgevallen kan een verzoek aan de handhavende instantie worden gedaan om niet-naleving van bepaalde regels te gedogen. De toenmalige minister was van mening dat een handhavingsaanwijzing in dit geval kan worden gerechtvaardigd. Streekgebonden dranken worden vaak geproduceerd in het kader van de stimulering van verbrede landbouw en de ontwikkeling van een vitaal platteland. Om uitvoering te geven aan de aangenomen motie van Smilde c.s. (Kamerstukken 30 300 XVI, nr. 41) heeft de minister de toenmalige Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) een handhavingsaanwijzing gegeven. De VWA werd gevraagd om geen boetes op te leggen voor niet-naleving van het uit artikel 18, tweede lid onder c, van de DHW voortvloeiende verbod op verkoop van zwak-alcoholhoudende drank voor gebruik elders dan ter plaatse voor zwak-alcoholhoudende streekproducten op jaarmarkten, braderieën en dergelijke.
Onderzoek
Op 20 december 2011 heeft de Tweede Kamer de motie Jacobi (Kamerstukken 33000-XIII, nr. 107) aangenomen, waarin de regering werd verzocht te onderzoeken wat de effecten zijn van ons stringent beleid op de verkoop van zwak-alcoholhoudende streekproducten en op welke manier dit fatsoenlijk kan worden geregeld. In een brief daterend van 7 mei 2012 aan de Tweede Kamer heeft minister Schippers van VWS laten weten wat de situatie is omtrent de verkoop van zwak-alcoholhoudende dranken in streekwinkels, VVV-kantoren, jaarmarkten en braderieën en wat de opties zijn om de verkoop van alcoholhoudende streekproducten te regelen. Hierin stelt de minister dat met de wijziging van de DHW, die inmiddels per 1 januari 2013 van kracht is, artikel 18 van de wet wordt aangepast.
Op grond van artikel 18 van de DHW mogen, naast het slijtersbedrijf, alleen zwak-alcoholhoudende dranken worden verstrekt in; A) winkels waarin in overwegende mate levensmiddelen of tabak en aanverwante artikelen, uitsluitend zwak- alcoholhoudende dranken al dan niet tezamen met alcoholvrije dranken worden verkocht of, B) in warenhuizen met een levensmiddelenafdeling met een vloeroppervlakte van tenminste 15 m2 waarop een gevarieerd assortiment aan verpakte en onverpakte eetwaren wordt verkocht. En tot slot: C) in een voor het publiek toegankelijke besloten ruimte waarin hoofdzakelijk gerede eetwaren voor gebruik ter plaatse en elders dan ter plaatse plegen te worden verkocht, niet zijnde een horecalokaliteit.
Huidige situatie
Sinds 1 januari 2013 is de gewijzigde DHW van kracht, waardoor de naleving van onder andere artikel 18 van de wet onder de verantwoordelijkheid van gemeenten is komen te liggen. In deze nieuwe situatie geldt de handhavingsaanwijzing van de minister van VWS uit 2005 niet meer. Sinds de wetwijzing dienen gemeenten zich gewoon aan de wet houden en hebben geen permissie niet te handhaven zoals de VWA.
De ontheffingsmogelijkheid ex artikel 35 van de DHW maakt het mogelijk om zwak-alcoholhoudende dranken voor gebruik ter plaatse te verstrekken op onder andere jaarmarkten en braderieën. Ook voor de streekwinkels, waar allerhande levensmiddelen worden verkocht, vormt de DHW geen belemmering voor de verkoop van zwak-alcoholhoudende streekproducten. De verkoop van zwak-alcoholhoudende streekproducten voor gebruik elders dan ter plaatsen op jaarmarkten en braderieën is echter niet mogelijk gemaakt.